Sibir daryolarining burilishi

Shimoliy daryo yoki Sibir daryosining teskari oʻzgarishi Sovet Ittifoqidagi Shimoliy Muz okeaniga „befoyda“ oqayotgan Shimoliy daryolar oqimini janubga, Markaziy Osiyoning suv yetishmaydigan qishloq xoʻjaligi hududlari tomon yoʻnaltirish boʻyicha ulkan loyiha edi^[1][2].

Loyiha boʻyicha tadqiqot va rejalashtirish ishlari 1930-yillarda boshlangan va 1960-yillardan 1980-yillarning boshlarigacha keng miqyosda olib borilgan. Loyiha 1986-yilda, birinchi navbatda, ekologik sabablarga koʻra, katta qurilish ishlari olib borilmasidan avval toʻxtatilgan.

Sibir daryolari oqimining bir qismini Qozogʻiston va Oʻrta Osiyoga oʻtkazish (Sibir daryolarini burish) mamlakatning qurgʻoqchil hududlarini suv bilan taʼminlashga qaratilgan amalga oshirilmagan yirik Sovet loyihasidir. 20-asrning amalga oshirilmagan eng yirik muhandislik va qurilish loyihalaridan biri deb hisoblangan.

Shimoliy daryolar oqimini oʻtkazish loyihasi dastlab Rossiyaning Yevropa qismi hududida amalga oshirilishi rejalashtirilgan edi. Loyiha mualliflari va tarafdorlari Rossiyaning Yevropa qismining shimoliy daryolari oqimini Volgaga oʻtkazish Kaspiy dengizi sathining pasayishini toʻxtatish va Volga-Don 2 uchun Volga suvidan foydalanish imkonini beradi, deb taʼkidladilar^[3]. Volga-Chogray kanali loyihasi amalga oshirilishga juda yaqin kelingan, ammo loyihaning jamoatchilik tanqidi va eʼtirozi tufayli toʻxtatilgan.

1. ↑ "Saving the Caspian", Time U. S., Monday, March 17, 1975.
2. ↑ „Making Rivers Run Backward“, Time U. S., Frederic Golden; By Frederic Golden, reported by: Erik Amfitheatr, Monday, June 14, 1982.
3. ↑ Ye. F. Miщenko, A. S. Miщenko, M. I. Zelikin. Adekvatnost matematicheskix modeley v teorii upravleniya, fizike i ekologii. // Matem. obr., 2019, № 4(92). Razdel 3ː Matematicheskoe modelirovanie prirodnix protsessov (nach. na str. 8).